Dirkzwager legal & tax

Het conservatoir beslag speelt in de Nederlandse incassopraktijk een grote rol. Na het verkrijgen van verlof kan conservatoir beslag gelegd worden op vermogensbestanddelen van de wederpartij. De wederpartij kan over deze vermogensbestanddelen vervolgens niet meer vrij beschikken. Wil de wederpartij dit weer kunnen, dan zal zij met de beslagleggende partij tot een gezamenlijke oplossing dienen te komen, waarna deze het beslag laat opheffen. In de praktijk leidt conservatoir beslag derhalve vaak tot buitengerechtelijke schikkingen. Komen de twee partijen niet tot een buitengerechtelijke oplossing, dan blijft het conservatoir beslag liggen tot een eindvonnis in de procedure is gewezen. Hierna kan het dan ten gunste van de beslaglegger omgezet worden in een executoriaal beslag. De beslaglegger kan de beslagen vermogensbestanddelen verkopen of anders te gelde maken en zodanig zijn vordering innen. Het conservatoir beslag heeft er dan voor gezorgd dat de vermogenspositie van de schuldenaar wat betreft de beslagen vermogensbestanddelen niet veranderd is tijdens de procedure.

Dit systeem werkt uiterst succesvol in Nederland. Maar wat nu als het om een schuldenaar gaat met vermogensbestanddelen in Duitsland?

Eerder legden wij uit dat het Duitse recht met het “Arrestverfahren” op papier een vergelijkbaar instrument als het conservatoir beslag kent. In de praktijk verlenen Duitse rechters echter nauwelijks verlof voor het leggen van conservatoir beslag. De drempel van het spoedeisend belang aan de kant van de verzoeker (de schuldeiser) is conform de Duitse jurisprudentie dermate hoog dat een dergelijk verzoek heel zelden wordt toegewezen. In het geval van puur financieel belang, zelfs als de wederpartij dreigt failliet te gaan, worden verlofverzoeken in beginsel niet toegewezen. Maar dit betekent niet dat er geen conservatoir beslag in Duitsland gelegd kan worden. Dankzij de nieuwe regelingen in de EEX-Verordening is er nu een kleine achterdeur, waarvan Nederlandse schuldeisers kunnen profiteren. Hierbij moeten de volgende situaties onderscheiden worden:

Situatie 1: Duitse schuldenaar met vermogensbestanddelen in Nederland

De eerste situatie is ongewijzigd wat betreft het leggen van conservatoir beslag. De oude en de nieuwe EEX-Verordening verklaren de Nederlandse voorzieningenrechter bevoegd verlof te verlenen voor het leggen van conservatoir beslag in Nederland. Hierbij speelt het geen rol welke nationaliteit de schuldenaar heeft. Enkel het feit dat de vermogensbestanddelen zich in Nederland bevinden, zorgt ervoor dat de Nederlandse rechter bevoegd is en derhalve het Nederlandse civiel procesrecht van toepassing is. Deze bepaling ligt voor de hand en zal niemand echt verrassen.

Minder bekend is dat het leggen van conservatoir beslag in Nederland ook bevoegdheid creëert voor de Nederlandse rechter om kennis te nemen van het bodemgeschil. Dit geldt niet als de partijen een rechtbank exclusief bevoegd hebben verklaard bijvoorbeeld door een bepaling in de overeenkomst. Is een zogenaamde “forumkeuze” niet afgesproken, dan kan, na het leggen van conservatoir beslag in Nederland, ook de bodemzaak in Nederland aanhangig gemaakt worden. Bij internationale vraagstukken kan het leggen van conservatoir beslag derhalve ook een middel zijn om de bodemprocedure naar Nederland te halen.

Situatie 2: Schuldenaar met vermogensbestanddelen in Duitsland

Waar situatie 1 door de nieuwe EEX-Verordening niet veranderd werd, heeft er door het invoeren van de nieuwe EEX-Verordening wat betreft situatie 2 een belangrijke wijziging plaatsgevonden.

De nieuwe EEX-Verordening bevat namelijk uitdrukkelijk regelingen om beslissingen die getroffen worden in een kort geding ook grensoverschrijdend ten uitvoer te kunnen leggen. Dit geldt ook voor het verlenen van verlof om conservatoir beslag te leggen. Als er conform de EEX-Verordening of een forumkeuze van de partijen in beginsel een Nederlandse rechter bevoegd is van een bodemgeschil kennis te nemen, dan is een Nederlandse rechter in beginsel ook bevoegd om kennis te nemen van een verzoekschrift tot het leggen van conservatoir beslag. Dit geldt ook als (een gedeelte van) de vermogensbestanddelen van de schuldenaar zich in het buitenland bevinden.

Een Nederlandse voorzieningenrechter kan derhalve verlof verlenen voor het leggen van conservatoir beslag op in Duitsland gelegen goederen. Aangezien het Duitse executierecht op papier de mogelijkheid van conservatoir beslag in de vorm van het “Arrestverfahren” kent, kan een Duitse deurwaarder een Nederlandse beslissing met zijn nationaal executierecht ten uitvoer brengen. Voorwaarde voor het executeren van een dergelijke beslissing is echter dat de schuldenaar kennis heeft van het verzoekschrift. In landen waar de schuldenaar niet door middel van een betekening van een verzoekschrift/dagvaarding op de hoogte is van de procedure, moet dit vóór de grensoverschrijdende executie door middel van het betekenen van de beslissing aan de schuldenaar hersteld worden. Dit heeft natuurlijk ten gevolg dat de schuldenaar in de praktijk de tijd heeft om vermogensbestanddelen te laten verdwijnen, voordat er conservatoir beslag gelegd kan worden. Het is de schuldeiser derhalve aan te bevelen, de betekening van een beslissing waarin toestemming tot het leggen van conservatoir beslag wordt verleend heel kort vóór het leggen van het conservatoir beslag te laten plaatsvinden.

Samenvattend is er wat betreft situatie 2 door de nieuwe EEX-Verordening de mogelijkheid ontstaan ook in Duitsland conservatoir beslag te leggen. Het klinkt in eerste instantie uitzonderlijk dat door middel van een beslissing door de Nederlandse voorzieningenrechter in Duitsland conservatoir beslag gelegd kan worden. Het wordt echter veel minder uitzonderlijk als men nog eens goed de voorwaarden recapituleert. Een voorzieningenrechter in Nederland kan in situatie 2 namelijk alleen verlof verlenen, als ook in de bodemzaak een Nederlandse rechter bevoegd is. De Duitse wederpartij kon in dergelijke gevallen ook onder de oude EEX-Verordening de Nederlandse voorzieningenrechter om verlof verzoeken op vermogensbestanddelen van de partij uit Nederland beslag te leggen. De partij uit Nederland kon dit onder de oude EEX-Verordening niet aangezien de Duitse voorzieningenrechter dergelijke verzoeken afwees.

De nieuwe EEX-Verordening zorgt in dergelijke gevallen derhalve voor een evenwicht tussen de partijen dat eerder niet bestond.

Daarnaast worden executoriale titels dankzij de Europese wetgeving al veel langer grensoverschrijdend ten uitvoer gelegd. Waarom zou dit dan nu niet ook voor kortgedingvonnissen gelden?

Hoewel de nieuwe EEX-Verordening de mogelijkheid voor het grensoverschrijdend leggen van conservatoir beslag nu reeds meer dan één jaar biedt, moet de praktijk uitwijzen in hoeverre hiervan ook gebruik gemaakt zal worden.

Nederlandse schuldeisers met een wederpartij die (ook) in Duitsland over vermogensbestanddelen beschikt is het zeker aan te raden deze optie bij het overwegen van haar procedurele mogelijkheden mee te nemen.

Eén ding staat vast: conservatoir beslag leggen op goederen in Duitsland kan (in theorie) dankzij de nieuwe bepalingen in de EEX-Verordening.